Sudoku (数独 z japońskiego cyfry muszą być pojedyncze) to łamigłówka, której celem jest wypełnienie diagramu 9 × 9 (lub innych rozmiarów) w taki sposób, aby w każdym wierszu, w każdej kolumnie i w każdym z dziewięciu pogrubionych kwadratów 3 × 3 (zwanych „blokami”) znalazło się po jednej cyfrze od 1 do 9. Nasz serwis umożliwia również układanie wariantu łamigłówki o rozmiarach 4x4 i 16x16 pól.
Zasady przypominają kwadrat łaciński, wymyślony i badany przez średniowiecznych matematyków z terenów Arabii. W sudoku, w przeciwieństwie do kwadratu łacińskiego, cyfry nie mogą się powtarzać nie tylko w żadnym wierszu i kolumnie, ale także w małym bloku 3 × 3.
Sudoku zostało wynalezione przez Amerykanina Howarda Garnsa w 1979 r. i opublikowane pod nazwą „Number Place”. Łamigłówka w obecnej formie pojawiła się po raz pierwszy w Japonii w 1986 r., a międzynarodową sławę zyskała w 2005 r.
W latach 2004 i 2005 sudoku stało się niezwykle popularne w Wielkiej Brytanii dzięki publikacjom łamigłówki w tamtejszych gazetach. Modę na sudoku zapoczątkował „The Times” 12 grudnia 2004 roku. W Polsce sudoku (pod obecną nazwą) jako pierwszy opublikował tygodnik „Polityka” (15 czerwca 2005 r.), kolejne były „Angora”, „Przyjaciółka”, „Gazeta Wyborcza”, „Przegląd”, „Focus”. Gra ta jednak ukazywała się już wcześniej w polskiej prasie m.in. w „Wiedzy i Życiu” pod nazwą „Dziewięć na dziewięć”. Pierwsza polska strona o sudoku powstała w sierpniu 2005 r.
Odmiany sudoku:
· sudoku kinoku – jedyna odmiana sudoku, w której zachodzi interakcja między graczami. Gra przeznaczona jest dla 2, 3 lub 4 osób. Polem gry jest kwadratowa plansza składająca się z dziewięciu diagramów 9 × 9 (łącznie 729 pól).
· sudoku samurai składa się z pięciu kwadratów połączonych ze sobą w kształcie litery X.
· w sudoku diagonalnym cyfry nie mogą się powtarzać również po przekątnych kwadratu.
· sudoku trójwymiarowe, w kształcie kostki sześciennej o wymiarach 9 × 9 × 9.
· killer sudoku – początkowa plansza nie ma żadnych wpisanych cyfr, ale zamiast tego ma zaznaczone obszary obejmujące od 2 do 7 pól, dla których podana jest suma zawartych w nich cyfr.
· w sudoku magnetycznym niedozwolone jest stykanie się takich samych cyfr w rogach kwadratów.
· sudoku na większej planszy, z większą liczbą symboli (np. plansza 12 × 12 podzielona na prostokąty 3 × 4 i 12 różnych symboli do rozmieszczenia, plansza 16 × 16 podzielona na 16 kwadratów po 16 liczb do rozmieszczenia).
· sudoku nieregularne, zamiast 9-polowych kwadratów występują tu 9-polowe figury o nieregularnych kształtach.
W 2005 r. matematycy Bertram Felgenhauer z politechniki w Dreźnie oraz Frazer Jarvis z uniwersytetu w Sheffield udowodnili, że istnieje 6670903752021072936960 różnych poprawnych plansz sudoku (dla plansz 9 x 9). Po utożsamieniu wersji różniących się permutacją cyfr, wierszy lub kolumn oraz powstałych przez odbicia i obroty, pozostaje 5472730538 plansz.
By rozwiązanie planszy było jednoznaczne, potrzeba mieć podanych minimum 17 cyfr w diagramie. Nie każdy układ 17 cyfr daje jednoznaczne rozwiązanie. Liczba znanych 17-cyfrowych plansz sudoku dających jednoznaczne rozwiązanie to 49151.
